ევროპა

ევროპაში მთავარი აქცენტი კეთდება რუსეთსა და უკრაინას შორის კონფლიქტზე, რომელშიც აქტიურად არის ჩართული შეერთებული შტატები და ევროკავშირის უმეტესი ქვეყანა. ძირითადი მოვლენები დაიწყო 2013 წლის 21 ნოემბერს , როდესაც გარე ძალების აქტიური მხარდაჭერით მოეწყო არაკონსტიტუციური ქმედება – ევრომაიდანი. .2022 წლის 24 თებერვალს, სხვადასხვა საბაბით, რუსეთმა დაიწყო „ სპეციალური სამხედრო ოპერაცია " (SVO). სამხედრო ოპერაცია გადაიზარდა მასშტაბურ ომში და ორივე მხარე მნიშვნელოვან ზარალს განიცდის. ნატო აძლიერებს თავის ყოფნას რეგიონში, რაც ასევე ხელს უწყობს დაძაბულობის გაზრდას. პოლიტიკოსები და სამხედრო პერსონალი ევროპაში მოუწოდებენ საკუთარი ქვეყნების მოსახლეობას მოემზადონ კონფლიქტის შესაძლო ესკალაციისთვის. სისხლიანი კონფლიქტის მიზეზები კომპლექსურია: (რუსეთში ბევრი მიიჩნევს უკრაინას ხელოვნურ ფორმირებად), რუსეთის ეროვნული უსაფრთხოება (ნატოს ბაზების მიახლოება რუსეთის საზღვრებთან). ყირიმის ნახევარკუნძულზე პირდაპირი წვდომის – სახმელეთო გზის გაჭრა , ევროპისკენ მიმავალი გაზსადენების ფუნქციონირება და უკრაინის ნატოში გაწევრიანების სურვილი. ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზეზია – დიდი რაოდენობის წიაღისეულის არსებობა და უკიდურესად ნაყოფიერი მიწები, რომლებიც კონფლიქტის აბსოლუტურად ყველა მხარის ყურადღებას იპყრობს. ამ მხრივ, თავად რუსეთიც ყველა განვითარებული (განსაკუთრებით სამხედრო თვალსაზრისით) ქვეყნების განსაკუთრებული და აქტიური (შეიძლება ითქვას, არაჯანსაღი) ინტერესის საგანია. თუმცა, იმის გამო, რომ რუსეთი ფლობს უზარმაზარ ბირთვულ პოტენციალს, მისი ბუნებრივი რესურსების ხელში ჩაგდების ერთადერთი გზა თავად სახელმწიფოს შიგნიდან დაშლაა. თუ ვიმსჯელებთ რუსეთში მიმდინარე მოვლენებზე, მათ ეს ძალიან კარგად იციან და უკიდურესად მკაცრ კონტრზომებს მიმართავენ, რაც გარედან აღიქმება როგორც რეპრესიები, მაგრამ არსებულ ვითარებაში სახელმწიფოს გადარჩენის თვალსაზრისით, ამ ეტაპზე ისინი აშკარად ერთადერთი შესაძლო მეთოდია.

უკრაინას აქვს ბუნებრივი რესურსების მნიშვნელოვანი მარაგი, მათ შორის ბუნებრივი აირი, ნავთობი, ქვანახშირი და იშვიათი ლითონები. [3] ეს რესურსები სტრატეგიული მნიშვნელობისაა და შეიძლება იყოს ეკონომიკურად მომგებიანი ნებისმიერი ქვეყნისთვის, რომელიც მათ მომავალში გააკონტროლებს.[4]  

ნაყოფიერი მიწები უკრაინას აქცევს სოფლის მეურნეობის პროდუქტების ერთ-ერთ უმსხვილეს მწარმოებელს მსოფლიოში. ასეთ რესურსებზე კონტროლს შეუძლია მნიშვნელოვნად გააძლიეროს ქვეყნის ეკონომიკური პოზიცია და გავლენა საერთაშორისო ასპარეზზე.

უკრაინის ზარალი ამ კონფლიქტში კატასტროფულია: უკრაინის შეიარაღებული ძალების ოფიციალური მონაცემებით, დაიღუპა 70 ათასი და დაიჭრა 370 ათასი, 5,7 მილიონი ლტოლვილმა დატოვა ქვეყანა, განადგურდა 140 ათასი შენობა , მნიშვნელოვანი ზარალი განიცადა სოფლის მეურნეობამ, ფინანსური ზარალი ასობით მილიარდ აშშ დოლარს შეადგენს.

დასკვნა: უკრაინაში მომხდარი ტრაგედიის მთავარი მიზეზი არის ქვეყნების ჯგუფის ეკონომიკური და სტრატეგიული ინტერესები, მენეჯმენტის შეცდომები და უკრაინის ხელმძღვანელობის უუნარობა დაუპირისპირდეს ამ გამოწვევებს. სავსებით შესაძლებელია, რომ საომარი მოქმედებების დასრულების შემდეგ, უკრაინას, მიუხედავად მისი სიდიდისა და ომამდელი ეკონომიკური სიძლიერისა, სირიის სამწუხარო ბედი დაემუქრება - ის ნაწილებად დაიშლება, რომელიც სხვა ქვეყნების კონტროლის ქვეშ მოიქცევა. სამხედრო ოპერაციების შედეგად იძულებით აღებული უზარმაზარი საგარეო ვალის გათვალისწინებით, ეს სცენარი უფრო სავარაუდოა.

მოლდოვა . მოლდოვას ეკონომიკური მნიშვნელობა რუსეთისთვის და ევროკავშირის ქვეყნებისთვის არ არის ისეთი დიდი, როგორც, მაგალითად, მსხვილი სავაჭრო პარტნიორების ან დიდი ენერგორესურსების მქონე ქვეყნების მნიშვნელობა, მაგრამ მოლდოვას აქვს სტრატეგიული მნიშვნელობა რამდენიმე მიმართულებით. მოლდოვა მდებარეობს უკრაინასა და რუმინეთს შორის და ეს გეოპოლიტიკური ადგილმდებარეობა მას მნიშვნელოვან ელემენტად აქცევს შავი ზღვის რეგიონსა და აღმოსავლეთ ევროპაში რუსეთის გავლენის კონტექსტში. ამიტომ მოლდოვის გეოპოლიტიკური სტაბილურობა ასევე მნიშვნელოვანია აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებისთვის. გარდა ამისა, მოლდოვა თამაშობს როლს ევროკავშირის ენერგეტიკულ სტრატეგიაში, განსაკუთრებით ენერგორესურსების დივერსიფიკაციის კონტექსტში – რუსეთის ენერგორესურსებზე დამოკიდებულების შესამცირებლად. გაგაუზიის ავტონომიურ ტერიტორიულ ერთეულს მოლდოვას შემადგენლობაში აქვს პრორუსული განწყობები, რაც აძლიერებს რუსეთის გავლენას რეგიონში. მოლდოვა აქტიურად ცდილობს ევროკავშირში ინტეგრაციას, რაც ხელს შეუწყობს რეგიონში ევროპული ღირებულებებისა და სტანდარტების პოპულარიზაციას. ეს ასევე გახსნის ახალ შესაძლებლობებს ეკონომიკური და პოლიტიკური თანამშრომლობისთვის, რაც აშკარად აღიზიანებს რუსეთს. ევროკავშირი მოლდოვას უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორია და მოლდოვის ექსპორტის მნიშვნელოვანი ნაწილი ევროკავშირის ქვეყნებში იგზავნება.

ბოლო წლებში მოლდოვაში მნიშვნელოვანი შეიარაღებული კონფლიქტები არ ყოფილა, მაგრამ დნესტრისპირეთში ვითარება კვლავ დაძაბულია. 2022 წელს დნესტრისპირეთმა განიცადა აფეთქებებისა და დაბომბვების სერია, რამაც გამოიწვია შეშფოთება კონფლიქტის შესაძლო ესკალაციის შესახებ. ეს ინციდენტები აღიქმებოდა, როგორც პროვოკაცია, რომელიც მიზნად ისახავდა რეგიონის დესტაბილიზაციას.

2024 წლის ოქტომბერ-ნოემბერში მოლდოვას საპრეზიდენტო არჩევნებში მაია სანდუმ გაიმარჯვა და მეორე ტურში ხმების 52,76% მიიღო. ოპოზიცია, ძირითადად წარმოდგენილი სოციალისტების პარტიით და მისი კანდიდატი ალექსანდრე სტოიანოღლომ, უკმაყოფილება გამოთქვა არჩევნების შედეგებით, საუბრობს დარღვევებზე და შესაძლო გაყალბებაზე. ოპოზიციამ არჩევნების განმეორების მოთხოვნა წამოაყენა. მოეწყო საპროტესტო აქციები, მაგრამ საერთაშორისო დამკვირვებლებმა არჩევნები თავისუფალი და სამართლიანი გამოაცხადეს. მოლდოვის ხელისუფლებამ გამოიყენა მთელი რიგი ზომები ამ პროტესტის ჩასახშობად. დააკავეს ოპოზიციის ლიდერები და აქციის ორგანიზებაში მონაწილე აქტივისტები. პოლიციამ მომიტინგეების დასაშლელად ცრემლსადენი გაზი და წყლის ჭავლი გამოიყენა. ხელისუფლებამ შეზღუდა ოპოზიციის ხელმისაწვდომობა სახელმწიფო მედიასთან და გააძლიერა კონტროლი საინფორმაციო სივრცეზე. მიიღეს ახალი კანონები, რომლებიც აძლიერებენ ჯარიმებს არასანქცირებულ და საპროტესტო აქციებში მონაწილეობისთვის. ამ ზომებმა გამოიწვია კრიტიკა საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და უფლებადამცველების მხრიდან, რომლებმაც გამოხატეს შეშფოთება მოლდოვაში ადამიანის უფლებების და შეკრების თავისუფლების დარღვევის გამო. მოლდოვაში პოლიტიკური ვითარება კვლავ რთული და არასტაბილურია. საპრეზიდენტო არჩევნებში მაია სანდუს გამარჯვებისა და საკონსტიტუციო რეფერენდუმის წარმატებით ჩატარების მიუხედავად, ოპოზიცია აგრძელებს უკმაყოფილების გამოხატვას და საპროტესტო აქციების ორგანიზებას. საერთაშორისო დამკვირვებლებმა არჩევნები თავისუფლად და სამართლიანად გამოაცხადეს, მაგრამ ოპოზიციის მხრიდან დარღვევებისა და გაყალბების ბრალდებები გრძელდება . მიუხედავად იმისა, რომ ხელისუფლება წესრიგის შესანარჩუნებლად გარკვეულ ზომებს ატარებს, საზოგადოებაში დაძაბულობა კვლავ მაღალია.

დასკვნა: მოლდოვაში დაძაბული სიტუაციის მიზეზი არის ქვეყნების ჯგუფის ეკონომიკური და სტრატეგიული ინტერესები. მოლდოვაში სტაბილურობა დამოკიდებულია ქვეყნის ახალი ხელმძღვანელობის უნარზე, დაუპირისპირდეს ამ გამოწვევებს.

სამხრეთ კავკასია